Монголын түүх - History of Mongolia

(English)

The area of present-day Mongolia has been ruled by various nomadic empires, including the Xiongnu state, the Xianbei state, the Rouran Khaganate, the Turkic Khaganate and others.

The Khitan people, who used a para-Mongolic language,[1] founded a state known as the Liao dynasty (907-1125) in Central Asia and ruled Mongolia and portions of the Russian Far East, northern Korea, and North China.

In 1206, Genghis Khan was able to unite and conquer the Mongols, forging them into a fighting force which went on to create the largest contiguous empire in world history, the Mongol Empire. After the collapse of the Mongol-led Yuan dynasty in 1368, the Mongols returned to their earlier patterns of internal strife. Buddhism in Mongolia began with the Yuan emperors conversion to Tibetan Buddhism; however, the Mongols returned to their old shamanist ways after the collapse of their empire and it wasn't until the 16th and 17th centuries that Buddhism reemerged.

At the end of the 17th century, what is now Mongolia had been incorporated into the area ruled by the Manchu-led Qing dynasty. During the collapse of the Qing in 1911, Mongolia declared independence but had to struggle until 1921 to firmly establish de facto independence and until 1945 to gain international recognition. As a consequence, it came under strong Soviet influence: In 1924, the Mongolian People's Republic was declared, and Mongolian politics began to follow the same patterns as Soviet politics of the time. After the Revolutions of 1989, the Mongolian Revolution of 1990 led to a multi-party system, a new constitution in 1992, and a transition to a market economy.

(Монгол)

Монголын түүх нь Монголчуудын нүүдэл ба суурьшлын түүхтэй салшгүй холбоотой. Өнөөгийн Монгол улсын нутаг дэвсгэрт хүн суурьшсан цагаас эхлэн нүүдэлчид эзэгнэн, Хүннү, Сяньби гүрнүүд ч байгуулагдаж байв. 1190 онд Чингис хаан тархай бутархай олон монгол аймгийг нэгэн тугийн дор нэгтгэв. Их Монгол улс хүчирхэгжсэн үедээ европын зүүн хагас, азийн ихэнх газар нутгийг өөрийн мэдэлд оруулсан, хүн төрөлхтөний түүхэнд дахин давтагдаагүй асар том газар нутагтай, улсын нутаг дэвсгэр дотроо Монголын энхтайвныг бий болгож чадсан хүчирхэг гүрэн байлаа. Хэдийгээр монголчууд дэлхийн түүхэнд тодрон гарч, ази-европын хооронд урьд нь байгаагүй соёл, худалдааг шинэ төвшинд авчирсан ч ихэнх монголчууд нүүдлийн амьдралтай хэвээр байсан юм. 1262 онд Их Монгол улс задран Алтан Ордны улс, Ил хаант улс, Цагадайн улс, Юань улс нэртэйгээр дөрвөн том гүрэнд хуваагдан, 16-р зууныг хүртэл өөр хоорондоо дайтах буюу нэгдсээр ирэв. Яг энэ үедээ Монголчууд буддын шашны нөлөөнд автаж эхэлсэн ба түүнээс хойш нэг их удалгүй буюу 17-р зууны сүүлээс эхлэн 18-р зууны дунд гэхэд ихэнх Монголчууд Чин улсад дагаар орсон байна. 20-р зууны эхэнд Чин улсын задран унах үед Монголчууд эхлээд Хаант Оросын тусламжтайгаар Олноо өргөгдсөн Монгол улсыг, дараа нь 1924 онд ЗХУ-ын тусламжтайгаар Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсыг байгуулсан нь дэлхийн түүхэн дэх хоёр дахь социалист улс боллоо. Үүний дараа Зөвлөлт улстай мөр зэрэгцэн улсаа хөгжүүлж чаджээ. Зүүн европод гарсан 1989 оны хувьсгалууд ч Монголд улс төрийн өөрчлөлтийг авчирсан ба үр дүнд нь 1992 онд ардчилсан дэглэмтэй үндсэн хуульт, чөлөөт зах зээлийн нийгэмд шилжин орлоо. Төлөвлөгөөт эдийн засгаас чөлөөт эдийн засагт шилжих шилжилт нь ихээхэн асуудлыг дагуулсаар байгаа бөгөөд эдийн засгийн өсөлт зарим жилүүдэд маш өндөр үзүүлэлттэй байхад ч нийт хүн амын гуравны нэг нь ядуу амьдралтай байна.